Жыл сайын қазанда әлем «Қызғылт қазан» атты жаһандық бастама аясында сүт безі қатерлі ісігінің мәселесіне назар аударады. Бұл әйелдер арасында ең көп таралған онкологиялық ауру. Акция 1993 жылдан бері Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) бастамасымен өткізіліп келеді және ондаған елді қамтиды. Негізгі мақсат – халықты ақпараттандыру, алдын алу шараларына ынталандыру және аурумен бетпе-бет келген әйелдерге қолдау көрсету.

Неліктен бұл маңызды?

ДДСҰ деректері бойынша, жыл сайын әлемде 43 мыңнан астам әйел сүт безі қатерлі ісігінен көз жұмады. Қазақстанда жыл сайын шамамен 5000 жаңа жағдай тіркеледі, олардың 1200-і өліммен аяқталады. Алайда дәрігерлердің айтуынша, ауру ерте анықталса, 95-98% жағдайда емделеді.

Негізгі қиындық – ауру ұзақ уақыт бойы белгілерін білдірмей өтуі мүмкін, сондықтан көптеген әйелдер диагнозды тым кеш естиді. Осы себепті тұрақты түрде тексеріліп тұру және ауру белгілерін білу өте маңызды.

Қауіп тобына кімдер жатады?

Сүт безі қатерлі ісігіне шалдығу қаупі жас ұлғайған сайын артады. Барлық жағдайдың шамамен 77%-ы 50 жастан асқан әйелдерге, ал 0,3%-ы ғана жас қыздарға тиесілі. Дегенмен, аурудың даму ықтималдығын арттыратын басқа да факторлар бар:

• етеккірдің тым ерте (12 жасқа дейін) немесе кеш (17 жастан кейін) басталуы;
• менопаузаның кеш (55 жастан кейін) келуі;
• босанудың болмауы немесе алғашқы босанудың 35 жастан кейін болуы;
• сүт безіндегі қатерсіз ісіктер;
• аналық бездің қызметінің бұзылуы;
• отбасылық немесе жеке онкологиялық анамнез.

Қауіп тобына кіретін әйелдер 25 жастан бастап маммографиялық бақылауды бастауы керек. Ал 40 жастан асқан барлық әйелдерге жыл сайын маммографиядан өту ұсынылады.

Қазақстандағы ұлттық скрининг

Елімізде сүт безі қатерлі ісігінің алдын алу мақсатында ұлттық скринингтік бағдарлама 10 жылдан астам уақыттан бері жүзеге асырылып келеді. Бағдарлама аясында 40-70 жас аралығындағы әйелдер екі жылда бір рет тегін маммографиядан өте алады.

Тексеру екі кезеңнен тұрады:

• Бірінші суреттерді оқу – емханадағы рентгенолог дәрігер жүргізеді;
• Қайта оқу – онкологиялық орталықтың дәрігері орындайды.

Қажет болған жағдайда қосымша тексерулер тағайындалады: УДЗ, нысаналы маммография, трепан-биопсия.

Өзін-өзі тексеру – өмір сақтайтын қарапайым әрекет

Сүт безі қатерлі ісігінің 90%-ға дейінгі жағдайын әйелдердің өздері анықтайды. Сол себепті дәрігерлер әр ай сайын, етеккір басталғаннан кейін 7-10 күннен соң, өзін-өзі тексеріп тұруды ұсынады.

Назар аудару қажет белгілер:

• кеуде немесе қолтық тұсында түйін немесе тығыздалу;
• тері немесе емізік тартылуы;
• кеуде пішіні, тығыздығы немесе көлемінің өзгеруі;
• емізіктен бөлінділер (қан аралас болуы мүмкін);
• терідегі өзгерістер: қызару, «лимон қабығы» тәрізді бөртпе, жара;
• ауырсыну немесе жайсыздық сезімі.

Кез келген күмән туындаған жағдайда дәрігерге дереу жүгіну қажет. Өзін-өзі тексеру маммографияның баламасы емес, бірақ өз денсаулығыңызға мұқият қараудың маңызды қосымша қадамы.

Жас ерекшелігіне байланысты тексеру ұсынымдары:

• 20 жастан бастап – ай сайын өзін-өзі тексеру, жылына бір рет дәрігерлік қаралу.
• 30 жастан бастап – сүт безінің УДЗ және гинеколог немесе маммолог қарауы (жылына бір рет).
• 35 жастан бастап – қауіп факторлары болған жағдайда маммография.
• 40 жастан бастап – маммография және/немесе УДЗ әр 1–2 жыл сайын.
• 50 жастан бастап – маммография + УДЗ жыл сайын.

Қызғылт таспа нышаны

Сүт безі қатерлі ісігімен күрестің халықаралық символы – қызғылт таспа. Ол 1992 жылы Estée Lauder компаниясының вице-президенті Эвелин Лаудердің бастамасымен пайда болды. Сол уақыттан бері бұл нышан әйелдерді өз денсаулығына қамқор болуға және өмірге сүйіспеншілікпен қарауға шабыттандырады.

Қолдау мен хабардарлық – өмірді сақтайтын кілт

«Қызғылт қазан» – жай ғана акция емес. Бұл – алдын алудың маңызын, тұрақты тексерулер мен ерте диагностика қажеттілігін еске салу. Әйелдердің денсаулығы – тек медицина жүйесінің емес, әрқайсымыздың ортақ жауапкершілігіміз.

Өзіңізді және жақындарыңызды қорғаңыз. Бұл ақпаратты анаңызға, әпкеңізге, құрбыңызға айтыңыз – мүмкін, дәл сіздің сөзіңіз бір өмірді сақтап қалуға себеп болар.